1. Groep van zeven ongedateerde tekeningen
Zeven tekeningen van olifanten zijn als onderdeel van een grote, bij elkaar gebleven collectie tekeningen Stafano Della Bella (1610-1664) in Londen in 1975 geveild (Catalogus nummers 13 tot en met 18, waarbij nr. 15 uit twee tekeningen bestaat). Ze zijn na de veiling in verschillende handen terecht gekomen en de huidige verblijfplaatsen zijn onbekend. Op de hieronder als nummer 1, 2 en 4 gerangschikte tekeningen is Hansken te herkennen aan kunstjes waarvan we weten dat zij die verrichtte.
De tekeningen zijn niet gedateerd en onduidelijk is waar Stefano een voorstelling bijgewoond heeft. Hij woonde in Parijs tussen 1639 en 1650 en we weten dat Hansken in of rond 1643 in Parijs was. Ook maakte Stefano della Bella in 1647 een reis naar Nederland, zoals onder meer blijkt uit een tekening van hem die hij in Alkmaar op 6 mei dat jaar maakte. We weten ook dat Hansken in 1647 in Amsterdam was (zie hierover verder Heikamp en Roscam Abbing 2013. p. 51). Het meest waarschijnlijk lijkt ons dat de tekeningen rond 1643 gedateerd moeten worden.
1. Olifant (Hansken) met trompetter op de rug en emmer aan de slurf, tekening, 12 x 10,2 cm. Huidige verblijfplaats onbekend. Londen, Christie’s 18 maart 1975, nr. 13. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. nr. 15 en noot 56.
2. Hansken met trompetter in de nek en op de slurf, tekening, 9,4 x 11,6 cm. Huidige verblijfplaats onbekend. Londen, Christie’s, 18 maart 1975, nr. 14. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. nr. 14 en noot 54.
3. Kop van een olifant (Hansken), met op de achterzijde studie van een kop van een hond, tekening, 8,7 x 9,6 cm. Huidige verblijfplaats onbekend. Londen, Christie’s 18 maart 1975, nr. 15; Londen, Christie’s, 2 juli 1996, nr 16; Londen, Christie’s, 2 juli 2013, nr. 10. Stephen Ongpin Fine Art, London (2015); Heikamp en Roscam Abbing 1913, afb. 21 en noot 63.
4. Olifant (Hansken) met munt in de slurf, tekening, 10,5 x 11,3 cm. Londen, Christie’s 18 maart 1975, nr.16. Veiling Stuker, Bern, Sammlung Monica Streiff, 20-26 november 2014, nr. 55. Volgens veilingcatalogus was de tekening in de verzamelingen Adrian Ward-Jackson, London en Galerie Katrin Bellinger, Londen. Lit. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. nr. 16 en noot 58.
5. Twee studies van een kop van een olifant (Hansken) in profiel, 8,2 x 9,7 cm. Londen, Christie’s 18 maart 1975, nr. 15; Christie’s Londen, 2 juli 2013, nr. 10. Stephen Ongpin Fine Art, London (2015); Heikamp en Roscam Abbing 1913, afb. 20 en noot 64.
6. Olifant (Hansken), met neger. Tekening, 12,8 x 15,9 cm. Huidige verblijfplaats onbekend. Christie’s Londen, 18 maart 1975, nr. 17. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. nr. 17 en noot 60.
7. Olifant (vermoedelijk de mannetjesolifant die vóór Hansken in Frankrijk was) in landschap, tekening, 14,4 x 21,6 cm. Huidige verblijfplaats onbekend. Londen, Christie’s 18 maart 1975, nr. 18. Voorbereidende tekening voor de ets Olifant in landschap uit omstreeks 1641. Detlef en Roscam Abbing 2013, afb. nr. 18 en noot 61.
2.Losse tekening in Albertina
- Twee olifanten, (beide de olifant Hansken, met toegevoegde slagtanden), pentekening, 11,6 x 16,1 cm. Albertina, Inventarisnummer 29768r.
3. Groep van drie tekeningen uit november 1655 van de overleden olifant
Stefano della Bella, geboren in Florence, keerde vanuit Frankrijk terug naar zijn geboortestad. Daar zag hij in november 1655 de overleden olifant. Hij maakte er drie tekeningen van, op een daarvan staat de notitie “elefante morto in Firenze adi 9 di novembre 1655”.
1. Dode olifant (Hansken) en twee mannen, tekening, 15 x 21 cm. Turijn, Biblioteca Reale, inv.nr. 15704 met eigenhandige notitie onderaan: “elefante morto in Firenze adi 9 di novembre 1655”.
Zie. A. Bertini, I disegni italiani della Biblioteca Reale di Torino, 1958, Cat.nr. 545; Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. 25 op p. 60.
- Dode olifant (Hansken) en twee mannen. Turijn, Biblioteca Reale.
- 2. Dode olifant (Hansken) en zeven omstanders, ongedateerde tekening, 15,5 x 20,5 cm. Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt am Main, Eigentum des Städelschen Museums-Vereins e.V., inv.nr. 16827. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. 26 op p. 60; D. Klemm, Von der Schönheit der Linie. Stefano della Bella als Zeichner, Petersberg 2013, Tentoonstellingscatalogus Hamburger Kunsthalle, Kat.nr. 65 ‘Studien eines toten Elefanten 1655’.
- 3. Dode olifant (Hansken) en twee mannen, ongedateerde tekening, 15,2 x 21,2 cm. Städelsches Kunstinstitut, Eigentum des Städelschen Museums-Vereins e.V., Frankfurt am Main, inv.nr. 16828. Heikamp en Roscam Abbing 2013, afb. 27 op p. 61; D. Klemm, Von der Schönheit der Linie. Stefano della Bella als Zeichner, Petersberg 2013, Tentoonstellingscatalogus Hamburger Kunsthalle, Kat.nr. 65 ‘Studien eines toten Elefanten 1655’.
- Foto: Peter McClennan / Städel-Museum, Frankfurt am Main.
- 4. Twee etsen
- Stefano heeft de olifant ook twee keer geëtst. De eerste keer wat houterig, en misschien dus niet naar het leven, als onderdeel van de serie ‘Diversi Animali”. De tweede keer is de olifant onderdeel van de ongedateerde serie etsen getiteld “Diversi Capricci”. Deze tweede serie wordt verondersteld uit omstreeks 1647 te dateren. De voorbereidende tekening voor deze ets, die wordt bewaard in het Ashmolean Museum te Oxford, is eveneens ongedateerd.
- 1.
1. Ets, Nr. 16 uit de serie ‘Diversi capricci’. 8.41 x 9.68 cm.
Olifant met begeleider (de olifant Hansken met toegevoegde slagtanden), latere staat uitgegeven in Parijs door Nicolas Langlois.
2. Ets uit de serie “Diversi Animali” (nummer 10). Circa 1641. 8,5 x 10,5 cm. Zie voor de voorbereidende tekening nummer 7 van de groep van 7 tekeningen hierboven.
Olifant in landschap (vermoedelijk de mannetjesolifant die vóór Hansken in Frankrijk was) 1641
Van deze ets wordt een anonieme getekende kopie bewaard in het Louvre, “Ecole flamande. Un éléphant debout, de profil à gauche, et un autre de dos”, INV 21541, Recto in het Fonds des dessins et miniatures,
Vrije kopie naar de ets door Giovanni Domenico Tiepolo (1727-1804), zie cat.nr. 262 in J. Bean en W. Griswold, “18th Century Italian Drawings in the Metropolitan Museum of art”, New York 1990.
Vrije getekende kopie door Tiepolo naar de ets van Stefano della Bella
Kopie, gravure opgenomen in E.F. Martyn, A New Dictionary of Natural History or, Compleat Universal Display of Animated Nature with Accurate Representations of the Most Curious and Beautiful Animals, Londen 1785.
Overigens heeft Stefano Della Bella op de achtergrond van een gravure een olifant weergegeven.