Circusdieren

Hansken is het beroemdste circusdier van de zeventiende eeuw. De eigenaar van Hansken liet zijn route bepalen door kermissen en jaarmarkten. Maar dat gold even goed voor anderen die een bijzonder dier konden laten zien en zo probeerden in hun levensonderhoud te voorzien. In de berichten gaat het vaak over leeuwen, kamelen of andere exotische dieren die voor geld te zien waren. Helemaal aantrekkelijk was het wanneer zo’n dier kunstjes geleerd had, en Hansken is daar het beste voorbeeld van. Uit de rondreizende eigenaren, die de handen ineen sloegen en gezamenlijke voorstellingen gingen organiseren, zijn langzamerhand de karavanen van het rondreizende circus ontstaan die we vandaag de dag nog kennen. Hansken staat aan het begin van die traditie.

Het gebruik van wilde dieren in het circus staat ter discussie. Steeds meer burgers vinden dat je niet met deze dieren moet sollen en geen onnatuurlijk gedrag moet aanleren, hoe goed ze ook verzorgd worden. Zo kun je op de site van wilde-dieren-de-tent-uit een petitie ondertekenen die overheden oproept om circussen met wilde dieren te weren.

Met Hansken is behoorlijk gesold. Zij werd regelmatig dronken gevoerd, in 1646 was dat bijvoorbeeld op kosten van de stadhouder. Meerdere keren per dag klommen hordes kinderen op haar slurf, kop en nek. Door eenzijdige voeding ontwikkelde zij, zo valt af te leiden van enkele prenten, een opgezette buik, een zogeheten hooibuik. Ook laten de prenten zien dat haar nagels uitgroeiden. Uiteindelijk is zij in 1655 overleden aan de gevolgen van een ontstoken teennagel. Vermoedelijk stond Hansken tussen de voorstellingen in en gedurende de nacht aan de ketting en kon zij zich dan amper bewegen. En sinds zij in 1633 voet op Europese bodem zette, heeft Hansken nooit meer een andere olifant ontmoet. Hansken had in nóg een opzicht pech; er was toen nagenoeg niets bekend over de vraag hoe je olifanten het beste kan verzorgen.

In geen van de bekende berichten over Hansken wordt enig empathie of begrip getoond voor het leed dat zij moest ondergaan. Maar dankzij de verhalen en afbeeldingen van Hansken kunnen wij ons nu wel een voorstelling maken van dat leed. Zo kan ook een dier uit het verre verleden een rol spelen in een actuele discussie.