Delfts blauw tegeltje [ca. 1640-1650], Harlinger tegel [ca. 1645] en nog een tegel

Een delfts blauw tegeltje (12,9 x 12,8 cm) met de voorstelling van een olifant die een degen met zijn slurf vasthoudt, is ingemetseld in het pand van het Groninger Studenten Corps Vindicat. Het is traditie dat leden van de sociëteit Mutua Fides een blauwe tegel met een olifant aan de Senaat aanbieden. In 2022 werd bekend dat dit tegeltje vermist wordt, vermoedelijk al sinds een renovatie in 2014.

Bekend is dat niet alleen Hansken, maar ook de olifant na hem, in de jaren 1690, de degen hanteerde. Welke van de twee olifanten staat op de tegel? Het gaat vrijwel zeker om Hansken, omdat de tegel op grond van stijlkenmerken, het zogeheten ossenkop-motief in de vier hoeken, gedateerd wordt op het tweede kwart van de zeventiende eeuw. Hanekuijk heeft in het tijdschrift Tegel (1983) gewezen op de gelijkenis met een prent van een olifant met draak uit 1567 van Marcus Gerards. Deze prent werd later vaker afgedrukt, zoals in J. van de Vondel’s Vorstelijcke Warande der Dieren (voor het eerst uitgegeven Amsterdam 1617). Het is echter moeilijk vast te stellen of de tekenaar deze prent werkelijk als voorbeeld gebruikte en er toen een actueel element (de degen) aan toe heeft gevoegd, of dat de gelijkenis van de houding van de olifant op toeval berust. De tegel is in elk geval niet gemaakt naar een van de bekende prenten waarop Hansken de degen hanteert. Ongetwijfeld zal de voorstelling gemaakt zijn nadat de tekenaar Hansken met een degen heeft zien vechten. Een leuke herinnering.

Elephant Hansken Delftware tile
Deel van de tegelwand met olifantentegels in de Sociëteit te Groningen. Foto Philip Paalberg.

Olifanten werden vaker als motief gebruikt, zie voor een uitgebreide selectie van zeventiende-eeuwse olifantentegels door Freek Mayenburg. Hier zijn tegels afgebeeld die eveneens Hansken kunnen voorstellen. Maar zonder attribuut als een degen, pistool, emmer, bezem of hoed is dat moeilijk vast te stellen.

Hansken Delftware tile Groningen
Hansken op een Delft blauw tegeltje, 12,9 x 12,8 cm. Groningen, Studenten Corps Vindicat. Foto Philip Paalberg, fotoshop Guus van Hoogstraten.
Een tweede tegel bevindt zich in het tegeltableau met 63 afbeeldingen van dieren op Harlinger tegels met de zogeheten Wan Li hoek, een hoekversiering ontleend aan chinees porselein. Het tableau wordt op ca 1645 gedateerd.
Collectie  Hannemahuis, bruikleen Ottema-Kingma Stichting.

Hansken met degen op Harlinger tegel, ca. 1645

Hansken met degen op Harlinger tegel, ca. 1645

Een derde tegel bevindt zich in een particuliere collectie. Daarop is een olifant te zien die iets met zijn slurf vasthoudt, wat precies is helaas onduidelijk. Is het misschien Hansken die een roos vasthoudt (Danzig)?